گل ساعتی

نام انگلیسی: Passion flower 

 

نام علمی: Passiflora caerulea 

 

خانواده: Passifloraceae 

 

-گل ساعتی گیاهی چند ساله همیشه سبز از جنس Passiflora و بومی پاراگوئه، برزیل و شمال آرژانتین است.این گیاه برای اولین بار توسط محققین اسپانیا در سال ۱۵۲۹ میلادی کشف شد. 

 

-رنگ ‌گل ساعتي، صورتی و ارغوانی است و گلدهی آن در ماه‌های گرم سال طی تابستان و پاییز صورت می گیرد. گل ها اغلب معطر و حاوی شهد فراوانی هستند. گل ساعتی، گیاهی سریع الرشد است که ساقه های بلند و بالارونده ای را تولید می کند که می توانید قلمه های زیادی از آنها بگیرید. 

 

-برگهای آن منفرد، معمولا با ظاهر پنجه ای و منتهی به دمبرگی است که غالبا به یک برجستگی در قاعده ختم می شود. گلهای منفرد، نر-ماده و یا بر دو نوع نر و ماده، یک پایه یا دو پایه دارند. مجموعه ای از برگهای کوچک نیز به صورت انولوکری گلهای آنها را از خارج فرا میگیرد. 

 

-این گل به خاک معمولی حاوی کمپوست گلدانی، نور خیلی زیاد ، دمای ۱۹ درجه سانتیگراد و آبیاری متوسط نیاز دارد. 

 

-گیاه ساعتی خاصیت دارویی دارد. از این گیاه برای درمان بیماری هایی مانند یبوست، سرطان، کاهش فشار خون، تقویت قلب، درمان خشکی پوست، کاهش التهاب استفاده می شود، همچنین در کاهش اضطراب، کاهش چربی خون و کلسترول، ضد درد و تشنج، بهبود اعصاب و موارد دیگر در طب سنتی کاربرد دارد. 

 

-باغبان گل ساعتی را از دانه رشد می دهد، اما جوانه زدن بذر گل به آرامی صورت می گیرد. در حقیقت ماده شیمیایی موجود در بذر وجود دارد که جوانه زنی را کند می کند. توصیه می شود بذر گل را ۲۴ ساعت قبل از کاشت خیس کنید و تخم گل ساعتی را ۳ تا ۴ سانتیمتر در اعماق کمپوست یا گلدان خوب بکارید. به جای خیساندن در آب، می توانید آنها را در آب میوه خیس کنید. این اسید به تجزیه پوسته بذر کمک می کند و باعث می شود بذر سریعتر جوانه بزند. 

 

-خاک را مرطوب نگه دارید، اما خیلی مرطوب نباشد. بهتر است دانه های گل ساعتی را در ظروف برویانید. هنگامی که نهال های گل ساعتی دارای ۴ تا ۵ برگ شدند، می توان آنها را به باغ انتقال داد. گیاه گل ساعتی باید در طی ماه های تابستان به خوبی آبیاری شود. تعداد آبیاری کم اما عمیق، به رشد ریشه های عمقی کمک می کند. در ماه های زمستان، خاک را نسبتا خشک نگه دارید، تا گیاه در حالت نیمه خواب باقی بماند. 

 

 

برای مشاهده نحوه نگهداری و پرورش این گیاه به ادامه مطلب مراجعه نمایید.

-گل ساعتی ۲۰ نوع کاشته شده است که انواع زیر از همه جالب تر هستند:

 

-گل ساعتی به رنگ قرمز (Passiflora Kermesina) که گل هایش قرمز مایل به بنفش می باشد. 

 

-گل ساعتی چهار گوشه (Passiflora Quadrangularis) که ساقه های آن چهار گوشه و گل هایش ارغوانی هستند. 

 

-گل ساعتی بالدار(Passiflora Alata) که ساقه های چهار گوشه بالدار و گل های قرمز مایل به بنفش می باشد. 

 

-گل ساعتی خوشه(Passiflora Racemosa) که گل های قرمز آن به شکل خوشه بیرون می آیند. 

 

-گل ساعتی شنجرفی (Passiflora Incarnata) که گل های قرمز کم رنگی دارد. 

 

-گل ساعتی نخلی(Passiflora Palmata) که گل های کم رنگ فراوانی دارد. 

 

-گل ساعتی خوراکی (Passiflora Edulis) که دارای میوه های خوراکی است و میوه آن به شکل حبه ای می باشد و  دارای برگ های شفاف است. 

خاک:

-گل ساعتی به خاکی با زهکش خوب نیز دارد. به عنوان مثلا می توان از مخلوط ماسه با پیت ماس و خاک معمولی و یا خاک معمولی با خاک برگ و شن استفاده کرد. برای کوددهی در طی فصل رشد می‌توانید هر دو ماه از کود کامل مانند سه بیست. گل ساعتی را می‌توانید داخل باغچه و باغ هم بکارید. 

 

آبیاری:

-گلدهی این گیاه زمانی به خوبی انجام می‌گیرد که خاک از رطوبت و آبیاری مناسبی برخوردار باشد و این گیاه چندان خشکی خاک را خوب تحمل نمی‌کند. بنابراین با از دست دادن رطوبت سطح خاک، گیاه را آبیاری کنید. توجه داشته باشید که اصولا گیاهی که در گلدان نگهداری می‌شود زودتر از گیاهی که در بستر باغچه قرار دارد به آبیاری نیاز می‌یابد. یکی از دلایل از بین رفتن ریشه‌های این گیاه بخصوص در طی زمستان خیس ماندن و ماندگاری رطوبت در خاک است. بنابراین در طی فصل زمستان اگر گیاه در فضای باز کاشته شده است مراقب عدم ماندگاری آب در پای گیاه باشید و اگر گیاه را در گلدان کاشته‌اید آبیاری آن را کاهش دهید. یعنی می‌توان در طی فصول پاییز و زمستان اجازه داد تا خاک تقریبا خشک شود و سپس گیاه را آبیاری کرد. 

 

نور:

-گل ساعتی روزانه به حداقل ۴ الی ۶ ساعت نور مستقیم آفتاب نیاز دارد. در مکان‌هایی که هوا در تابستان بسیار گرم می‌شود وجود مکانی که در اواسط روز نیم سایه است به رشد این گیاه کمک می‌کند. همچنین نور مستقیم صبحگاهی به نور مستقیم در عصر هنگام ارجحیت دارد. مکان‌های سایه که فاقد تابش اشعه مستقیم آفتاب هستند می‌توانند منجر به کاهش گلدهی گیاه و همچنین عدم شکوفایی گل‌ها و ریزش غنچه‌های گل شوند. 

 

دما:

-از بهار تا پاییز گیاه را در درجه حرارت ۲۴ نگهداری کنید، در فصل پاییز در زمستان بهترین دما حدود ۱۵ است. بعد از آن خشک شده و دوباره در بهار سبز میشود.

 

رطوبت:

-در تابستان هفته ای دو تا سه بار با آب سبک بدون املاح آبیاری و در زمستان و یا در آفتاب از غبارپاشی اجتناب کنید. 

 

تعویض گلدان: 

-هر ساله در بهار گیاه را هرس نموده و شاخه های ان را به یک سوم کاهش دهید و گلدان را با یک اندازه بزرگتر تعویض و در صورتی که به گیاه بزرگتر نیاز دارید شاخه ها را هرس نکنید، ولی از گلدان با دو اندازه بزرگتر استفاده کنید، در هر صورت حذف شاخه های ضعیف ضروری است. 

 

هرس:

-در بهار قبل از باز شدن جوانه ها ارتفاع ساقه اصلی را به یک سوم و بقیه شاخه ها را به نصف کاهش دهید.شاخه های ضعیف و خشک را به طور کامل حذف کنید. 

 

آفات و بیماری ها:

-اگر خاک گلدان بیش از حد غرقابی شود سبب پژمرده شدن گیاه خواهد شد. در هوای خشک و آبیاری کم، شاخه های گیاه به سمت پایین خم شده و برگ ها به رنگ زرد در می آید در این حالت گلدان را به مدت چند دقیقه در سطل پر از آب قرار دهید. قارچ بوتری تیس که از هوای سرد و مرطوب نشات می شود باعث می شود بر روی برگ ها، پودر سفید رنگی ایجاد شود. در این حالت گیاه را به مکان گرم انتقال دهید. اگر در آفتاب گیاه را غبار پاشی کنید سبب می شود بر روی گل ها زخم هایی پدید آید پس سعی کنید عمل غبارپاشی را صبح ها وعصرها در سایه انجام دهید. کنه ریز قرمز سبب می شود بر روی برگ ها تار عنکبوت پدیدار شود. برای رفع این مشکل با یک پارچه مرطوب برگ ها را تمیز کنید و یا از سم کنه کش برای این آفت استفاده نمایید. حشره آفت سبب می شود زخم های پنبه ای بر روی برگ ها پدید آید برای حل این مشکل، از سم حشره کش نفوذی هر دو هفته یکبار استفاده نمایید تا علائم آن برطرف شود. اگر برگ هایی که تشکیل شده اند بیش از اندازه کوچک هستند به معنای کمبود مواد غذایی خاک است. در این صورت در فصل رشد گیاه را تغذیه کنید. حشرات چسبناک سبب می شود برگ ها بد شکل شود در این حالت از سم حشره کش برای سمپاشی استفاده نمایید.

تکثیر:

 

قلمه:

-برای تکثیر از طریق قلمه، از اوایل تابستان ،قلمه‌های ساقه‌ای به طول ۱۰ سانتیمتر را با استفاده از یک چاقوی تیز بریده و سپس برگ‌های های پایینی قلمه را جدا کنید. انتهای قلمه را در پودر هورمون ریشه زایی فرو ببرید و در گلدانی متوسط حاوی کمپوست بذر و قلمه بکارید و با کیسه پلاستیکی شفاف بپوشانید. گلدان‌ها را در دمای ۲۰-۱۸ درجه تا زمان ریشه دهی که حدودا یک ماه به طول خواهد انجامید نگه دارید. پس از ریشه دهی و تشکیل گیاه جدید، کیسه پلاستیکی را بردارید و به طور منظم با کود مایع تغذیه کنید و به پرورش و رشد گیاه در نور مناسب و کافی تا اواخر پاییز و اوایل زمستان ادامه دهید. سپس آبیاری را کاهش دهید. آبیاری باید به اندازه‌ای باشد که علائم کم آبی در گیاه ظاهر نشود. در اوایل بهار گیاه جدید را دوباره در گلدانی با اندازه بزرگتر حاوی کمپوست گلدانی بکارید. ممکن است در طول سال، از اوایل تا اواسط تابستان مجبور به تعویض گلدان شوید. البته تا جایی که ممکن است، تا زمان گلدهی گیاه در بهار، این کار را انجام ندهید. 

 

بذر:

-بذر های گل ساعتی بعد از شش ماه انبارداری در دمای صفر تا پنج درجه سانتیگراد، قدرت جوانه زنی یافته و همچنین درصد جوانه‌زنی بذر در این دما افزایش پیدا می‌کند. همچنین اگر ۲۴ ساعت قبل از کاشت بذر‌های گل ساعتی را در آب شناور و خیس کنیم درصد جوانه‌زنی بسیار بالا می‌رود. پیش جوانه‌زنی بذر این گیاه در خاک‌های شنی و لومی و با عمق کاشت دو الی شش سانتیمتر باعث ظهور و خروج بیشترین نهال می‌شود. در دمای ۳۰ الی ۳۵ درجه سانتیگراد نهال‌های گل ساعتی ۸ الی ۹ روز بعد از خیس کردن در آب از خاک خارج می‌شوند، اما در شرایط غیر از این خروج و ظهور نهال‌ها خیلی زمان لازم دارد. 

 

کاربرد:

-گل ساعتی کاربردهای وسیعی برای درمان اضطراب، بی‌خوابی، سرفه، سرطان و غیره دارد. از جنبه زینتی، ساقه‌های گل ساعتی سریع‌الرشد و به صورت علفی یا چوبی بوده و به دلیل رشد، گسترش و تراکم بالای شاخه‌ها این گیاه برای ساختن آلاچیق و حصار استفاده می‌شود. همچنین گل ساعتی به دلیل داشتن گل‌های زیبا، به عنوان گل زینتی در باغچه پرورش داده می‌شود.

 

خواص دارویی:

-تجارب آزمایشگاهی و بالینی اثر ضد اضطراب و آرام بخشی عصاره گل ساعتی را نیز به اثبات رسانده است. 

موارد مصرف:

-خواب آور، آرام بخش، بهبود اعصاب، ضد افسردگی 

-ضد اضطراب و کاهش هیجانات روحی، کاهش فشار خون 

-ضد اسپاسم و ضد درد، تسکین سردرد، ضد تشنج 

-اثرات ضد میکروبی(قارچ کش و ضد عفونی کننده) 

-ضد سرطان