گل یخ

نام انگلیسی: Winter sweet 

 

نام علمی: Chimonanthus praecox

 

خانواده: Calycanthaceae

 

-گل یخ بومی آفریقای جنوبی گونه ای گوشتی و چند ساله است که در فضای سبز جنوب ایران به وفور کاربرد دارد. به عنوان گیاه پوششی مقاوم، گلدار، چندساله و علفی شناخته شده است. در ایران آن را با نام ناز یخی نیز معرفی کرده اند. 

 

-این گل به گرما و خشکی مقاوم است و در هر موقع از سال می توان آن را هرس نمود بدون آنکه گیاه آسیب ببیند. توانایی این گیاه در ریشه زایی از قطعه ای کوچک از ساقه و رشد بعدی آن، این گیاه را گیاهی پررشد می نماید.

 

-به دلیل پر رشد بودن آن به عنوان گیاه پوششی، باغ صخره ای و خشک منظر و کشت در سراشیبی استفاده می شود. دارای خصوصیات درمانی است. شرایط نگهداری آسانی دارد 

 

-برخلاف اکثریت گیاهان گلدار که عمر محدودی دارند، مدت زیادی عمر می کند و برای نگهداری در فضای آزاد بسیار مناسب است. 

 

برای مشاهده نحوه نگهداری و پرورش این گیاه به ادامه مطلب مراجعه نمایید.

-گل یخ درختچه ای برگ ریز (سیاه ریشه )است و شاخه های متعددی دارد که از پای گیاه می رویند. برگها سبز درخشان، کشیده، بیضی شکل، متقابل، به طول ۷/۵ تا ۱۳ سانتیمتر و عرض ۳/۵ تا ۶ سانتیمتر میباشند. 

 

-گلها در فصل زمستان که شاخه ها فاقد برگ هستند ظاهر شده و بسیار معطرند.گلهای فنجانی مانندش بطور تنها و یا جفت در محل اتصال برگ به ساقه ظاهر می شوند. رنگ گلبرگهای خارجی که بلندترند زرد و لیمویی و گلبرگهای کوتاهتر داخلی بنفشند. فصل گل از اواسط آذرماه شروع شده و تا اسفند بطول می انجامد. 

 

-میوه آن کوزه ای شکل درشت و خاکستری-قهوه ای بوده و اواخر خرداد ماه میرسد. گل یخ گیاهی پایا است که در پاییز برگ‌هایش می‌ریزد و با وجود اینکه یک درختچه است اما می‌تواند تا پنج متر رشد کند. 

 

-برگ های این گیاه به رنگ سبز است اما در پاییز شروع به زرد شدن می‌کند و می‌ریزد، کمی بعد شکوفه‌های زیبای این گیاه بر روی شاخه‌های لخت آن ظاهر می‌شوند. 

 

-گلبرگ های این گیاه مومی شکل و زرد است که لبه‌های داخلی آن به رنگ مارون است. اگر این گیاه را در محیط باز بکارید متوجه می‌شوید که این گیاه چقدر خوش‌بو و عطرآگین است حتی بعضی معتقدند که عطر این گیاه یکی از بهترین عطرها در بین تمام گیاهان است. 

 

خاک:

-این گیاه از نظر خاک بسیار کم توقع است و تقریبا در همه خاکی رشد می‌کند. لازم است خاک دارای زهکشی خوبی باشد تا آب از منافذ عبور کند و خاک بعد از آبیاری خیس باقی نماند. برای این منظور می توان از ترکیب خاک لوم و ماسه و خاک برگ استفاده کرد. 

 

آبیاری:

-گل ناز یخی نسبت به بی آبی مقاوم است و آبیاری بیش از حد موجب پوسیدگی ریشه ی گیاه می شود، پس هر زمان خاک آن خشک شد گیاه را آبیاری نمایید. 

-از افراط در آبیاری گل ناز یخی پرهیز نمایید زیرا برگهای گوشتی این گیاه می توانند تا مدتی آب را در خودشان نگهداری کنند. 

-البته توجه داشته باشید اگر گل ناز یخی را در هوای آزاد و مقابل نور خورشید در روزهای تابستانی نگهداری می کنید باید گیاه را بصورت مرتب آبیاری کنید. 

 

نور:

-اگر می خواهید گیاهتان گل دهی خوبی داشته باشد حتما باید نور کافی را برای آن فراهم کنید. گلدان گل یخ رونده را در مکانی کاملا آفتابگیر قرار دهید. اگر محیط گیاه نور کافی نداشته باشد رشد آن کند می شود و گلدهی به مشکل می خورد. پس اگر این گل را در منزل نگهداری می کنید بهتر است آن را در بالکن پر نور قرار دهید. در کمبود نور رشد گیاه علفی می شود و زیبایی خود را نشان نمی دهد. 

 

دما:

-این گیاه بسیار مقاوم بوده و سرما را تا  زیر ۱۰ درجه تحمل می کند، اما در تابستان و هوای گرم بهتر است گیاه بعد از ظهرها در سایه کم باشد و در زمستان در جایی حدود ۱۵ درجه و نور کامل تا کم و بیش به گلدهی ادامه دهد. 

 

کوددهی:

-کوددهی(با کود مایع) یک بار در انتهای بهار و یک بار در اواسط تابستان باعث تقویت گیاه می شود. 

 

آفات و بیماری ها:

-یکی از عمده بیماری های این گیاه شته و نماتد گره ریشه است و همچنین یکی از مهمترین مشکلات در نگهداری گل ناز یخی و پوسیدگی طوقه و ریشه ها است. 

 

–نماتد ریشه: در اثر فعالیت نماتد گره ریشه علائمی همانند کمبود آب و یا مواد غذایی ایجاد می‌شود. چون این آفت مانع از فعالیت و عملکرد مناسب ریشه‌ها می‌شود.

 

–شته گل یخی : در مورد نماتد گره ریشه مبارزه خاصی نمی‌توان انجام داد مگر اینکه ارقام مقاوم به این آفت کاشت شود. پوسیدگی ساقه و ریشه در اثر آبیاری بیش از اندازه یکی دیگر از مشکلات این گیاه است.

 

–پوسیدگی طوقه و ریشه: اگر خاک شما سنگین باشد و یا خاک گلدان از زهکشی خوبی برخوردار نباشد این مشکل به وفور دیده خواهد شد. 

 

–پژمرده شدن برگ: کوددهی بیش از اندازه باعث پژمردگی و مرگ برگ ها و سرشاخه های گیاه خواهد شد. 

 

–شپشک های سفید رنگ روی برگها: گیاه را هر دو هفته یکبار با سم های نفوذی سم پاشی کنید. 

 

–گل ندادن گیاه: نور گیاه را بررسی کنید به احتمال زیاد نور کم است و گیاه را به محیطی با نور زیاد و مستقیم منتقل کنید. 

 

–کند بودن رشد: گیاه احتیاج به تغذیه مصنوعی خواهد داشت همانند دستوری که در بخش کوددهی اعلام شده گیاه را کوددهی کنید. 

 

هرس:

-اگر بیش از اندازه ساقه های این گیاه را هرس کنید، شک نکنید که گیاه وارد شوک می شود. بنابراین در هر بار هرس کردن بهتر است ۲ الی ۳ شاخه بیشتر هرس نشود. 

–ساقه های خیلی بلند و خارج از فرم را برای هرس انتخاب کنید. هرس قسمت انتهایی ساقه اصلی، موجب تحریک تولید شاخه های جانبی و گلدهی گیاه می شود. پس از گلدهی، می توان گل های خشکیده را با دست از گیاه جدا نمود. 

 

تکثیر:

 

–قلمه: روش تکثیر از راه قلمه ساقه به طول ۶ تا ۷ سانتی متر و دارای ۲ تا ۳ ورق انتهایی می باشد و قلمه ها به راحتی در خاک باغچه ریشه دار میشوند. 

-همیشه بستر مرطوب و زهکش خوبی داشته باشد (خروج آب اضافی).قلمه زنی در فصل متناسب انجام شود (با توجه به نوع گیاه).قلمه در محیطی با دما و رطوبت متناسب و نور غیر مستقیم نگه داری شوند . قلمه به صورت اریب زده شود. در گونه برگدار بودن برگهای پایینی حذف و فقط ۲ تا ۳ برگ باقی بگذارید. از هورمون ریشه زایی استفاده گردد. قلمه دارای ۴ تا ۵ بند بوده و حداقل یک سوم قلمه در بستر فرو رود. 

-تا وقت ریشه دار شدن بستر قلمه ها همیشه می بایست مرطوب باشد، می توانید با کشیدن یک پلاستیک شفاف روی گلدان یا بستر قلمه شرایط گلخانه ای درست کنید. پس از ریشه دار شدن می‌بايست از دفعات آبياري به تدریج کاسته شود. 

-در مورد قلمه مهم ترین مورد ریشه زایی می باشد و باید با قطع گل و جوانه گیاه و … تلاش شود انرژی گیاه صرف ریشه زایی شود.اجازه دهید تا ریشه دهی کامل شود (حداقل ۴ تا ۵ سانتیمتر) و سپس آن را با دقت و بدون جدا شدن خاک اطراف ریشه در خاک متناسب بکارید. قلمه های تازه ریشه دار شده را در گلدان کوچکی آغاز نمایید و با بزرگ شدن آن تدریجا آن را به گلدانهای بزرگ منتقل نمایید. 

 

–بذر: بذر رسیده را از درختچه بکنید یا از جایی مطمئن بدست آورید. آن را اوایل پاییز در گلخانه یا محلی محفوظ در خاکی که از شن-خاک برگ به نسبت دو و یک آماده کرده اید بکارید. پس از این که گیاه سبز و حداقل پنج ورق یا شش برگه شد، آن را به گلدان دیگری منتقل کرده و به تدریج در هوای آزاد بگذارید. به این ترتیب درختچه ای که کاشته شده در حدود سه یا چهار سال طول میکشد تا به گل بنشیند. 

 

–پاجوش: می‌توان پیش از ظهور گل یعنی در اواسط آبان ماه که هنوز درخت بیدارنشده از پاجوش های بزرگ و شاداب آن با احتیاط جدا کرده و در محلی که مورد نیاز می باشد و یا در گلدان کاشت. 

 

–خوابانیدن: ازدیاد این درختچه از راه خوابانیدن پاجوش ها یا شاخه های نیمه چوبی امکان پذیر می باشد. 

 

کاربرد:

-گل یخ رایحه ای بسیار مطبوع دارد که فضای اطراف خود را کاملا عطرآگین می‌کند. گل یخ برای مناطق سردسیر کاربرد بسیار در فضای سبز شهری دارد، از آنجائیکه گلهای معطر آن در زمستان ظاهر میشوند، بهتر است در محلی کاشته شود که بتوان از عطر گلها بهره گرفت (بعنوان مثال مجاور آلاچیق ها و یا کنار پنجره ساختمانها) برای کاشت در محوطه جلوی سوزنی برگان نیز مناسب است زیرا این درختان در زمستان زمینه سبز مناسبی برای نمایش بهتر گلهای این درختچه بوجود می آورند.

-در کشورهای شرق آسیا از این گیاه استفاده‌های خوراکی و درمانی نیز می کنند .گل یخ در درمان تشنگی و افسردگی استفاده می شود. از اسانس آن برای درمان سرماخوردگی استفاده میشود. همچنین برگ و ریشه می تواند در درمان بریدگی ها، خونریزی ها، کمر درد، رماتیسم و بی حسی استفاده شود.