یوکا باغچه ای

نام انگلیسی: Yucca

 

نام علمی: Yucca gloriosa 

 

خانواده: Agavaceae

 

-یوکا بومی آمریکای شمالی و مرکزی بوده و به دو دسته یوکای فضای سبز و یوکای آپارتمانی تقسیم می شوند، که از نظر شکل ظاهری شبیه به هم هستند. برگ ها به صورت کشیده و کمی خشن اند و ساقه گل دهنده هر چند سال یک بار ظاهر می شود. ساقه گل دهنده یوکا بلند است و در طول ساقه، گل های کرم یا سفید رنگ که برجسته و به شکل زنگوله ای واژگون هستند و به تعداد زیاد تشکیل می شوند. 

 

-یوکای باغچه ای برعکس یوکای آپارتمانی قابلیت تحمل سرما را دارند.به کمبود نور مقاوم است و به راحتی قابل نگهداری هستند. تکثیر آن از طریق پاجوش و قلمه انجام می شود. 

 

-گاهی یوکا به دلیل شباهت زیادش با دراسنا اشتباه می‌گیرند که باعث می‌شود نگهداری مورد نیازش انجام نشود. در هر صورت این گیاه، گیاهی آرام رشد و جالب است و به خاطر مقاومت عالی که در برابر خشکی دارد مناسب افراد فراموشکار می باشد. 

 

-این گیاه دیر رشد، دارای برگ­های بزرگ کشیده نوک تیز شمشیری و ایستاده است. به تدریج که بر سن آن افزوده می شود، برگهای پایین تر ریخته و ساقه آن لخت می گردد. برگهای یوکا، هنگامی که جوان هستند، شفاف و مومی اند. با افزایش سن گیاه، برگها خشن میشوند. در مناطق گرمسیری، ساقه گلدهنده، هر چند سال یک بار ظاهر می شود. این گیاه، گلهای سفید و کرمی به تعداد زیاد، به شکل زنگوله ای کوچک و واژگون، تولید مینماید. اما در آپارتمانها، کمتر به گل مینشیند. گلهای گیاه یوکا، در برخی ارقام معطرند. با حذف جوانه انتهایی یوکا، گیاه به صورت ۲ یا ۳‌ شاخه درمی‌آید که از نظر زیبایی جلوه خاصی دارد. 

 

برای مشاهده نحوه نگهداری و پرورش این گیاه به ادامه مطلب مراجعه نمایید.

خاک:

-به خاکی سبک با زهکش خوب نیاز دارد تا آب اضافی محیط اطراف ریشه خارج شود بنابراین کاربرد شن در ترکیب بستر کاشت این گیاه بسیار کمک می‌کند. می توان برای ترکیب از دو قسمت شن، سه قسمت پیت ماس استفاده کرد. 

 

آبیاری:

-در تابستان آن را همیشه مرطوب نگه دارید و هر ۲ تا ۳ روز یکبار آبیاری نمایید. در زمستان بین دو آبیاری اجازه دهید تا سطح خاک گلدان خشک شود. در تابستان این گیاه به خاک همیشه مرطوب احتیاج دارد. در فصل زمستان آبیاری را کمتر کرده و هر از گاهی گیاه را آبیاری کنید. هیچ وقت اجازه ندهید زیر گلدانی گیاه یوکایتان پر از آب باقی بماند و سریع زیر گلدانی را خالی کنید. 

 

نور:

-این گياه روزانه حداقل به ۳ ساعت نور کامل نیاز دارد و بیش از این نیز به رشد گیاه کمک می‌کند محیط سایه را برای مدت کوتاهی تحمل می کند اما به تدریج برگ‌های پایین زرد شده و می‌ریزد اگر گیاه شما مدتی در محیط کم نور بوده و قصد دارید آن را به محیطی پرنور ببرید این کار را به تدریج انجام دهید در غیر این صورت ممکن است که در ناحیه پشت برگ‌ها نواحی سفید رنگی تشکیل شود. 

 

دما:

-درجه حرارت مطلوب یوکا بین ۱۳ تا ۲۷ درجه سانتی‌گراد است.  یوکا در برابر سرما مقاوم هستند اما در زمستان باید حداقل دمای ۷ تا ۸ درجه سانتی‌گراد را برای آنها فراهم نمود.

 

کوددهی:

-کمبود عناصر غذایی موجب کاهش رشد، ریز ماندن برگ‌های جوان و رنگ پریدگی آنان می‌شود در طی فصل رشد می‌توان ماهی یک‌بار با کودهای کامل نظیر فرمول ۲۰٫۲۰٫۲۰ آن را کود دهی کرد. 

 

غبار پاشی:

-یوکا به خشکی هوا مقاوم است با این حال در روزهای گرم تابستان غبار پاشی روزانه به شاداب شدن گیاه کمک می‌کند.

 

آفات و بیماری:

–لکه های قهوه ای روی ساقه و زیر برگها مشاهده می‌گردند:عامل آن حشره آفت است. سطح زیرین برگ را با پنبه آغشته به سم حشره کش نفوذی خیس و یا گیاه را هفته‌ای یکبار سمپاشی غدد کرده تا علایم برطرف گردد. 

 

–برگ ها در زمستان خشک می‌گردند: هوا گرم است گیاه را به محل خنک‌تری منتقل نمایید. 

 

–برگهای زیرین زرد می‌شوند: نور کافی نیست گیاه را به محل پرنورتری منتقل نمایید. 

 

–برگهای جدید فاقد رشد هستند: گیاه به کود دهی نیاز دارد. اگر کوددهی بطور منظم انجام می‌گردد ممکن است سردی هوا عامل آن باشد. 

 

–برگ ها رنگ پریده اند: نور مستقیم زیاد است، گیاه به نور کافی نیاز دارد ولی اشعه مستقیم آفتاب بخصوص در ظهر به برگهای آن صدمه وارد می‌نماید. 

 

–نقاط زنگ مانند روی برگها مشاهده می‌گردد: از مواد براق کننده استفاده شده است. برگها را با اسفنج مرطوب تمیز نمایید. 

 

–کپک خاکستری روی برگها مشاهده می‌گردد: عامل آن قارچ بوتری تیس است که خود ناشی از هوای سرد و مرطوب است، گیاه را با سم قارچ کش سمپاشی نموده و به محل گرم منتقل نمایید. آبیاری را کاهش دهید و غبار پاشی را تا رفع علایم متوقف کنید. 

 

–گیاه خود را انداخته است: ریشه‌ها توسعه پیدا نکرده‌اند. گیاه را به گلدان کوچکتری منتقل و خاک اطراف ریشه را کاملا متراکم نمایید و گلدان را در محل پرنورتر قرار دهید.

 

–زخمهای پنبه‌ای سفید رنگ در وسط برگها مشاهده می‌گردند: عامل آن حشره آفت است، گیاه را با سم حشره کش نفوذی هر دو هفته یک بار سمپاشی نمایید تا علایم بر طرف گردند. 

 

–کلیه برگهای یک شاخه سیاه رنگ شده و می‌پوسند: آبیاری بیش از اندازه است، خاکهای سطحی گلدان باید در فاصله بین دو آبیاری خشک شوند.

 

هرس:

-یوکا هنگامی که طولش برای فضای مورد نظر بیش از اندازه بلند می‌شود ،نیاز به هرس کردن دارد. گیاه را به آرامی از گلدان خارج کنید و از یک اره یا هرس‌کن تیز برای نصف کردن تنه‌ی آن استفاده کنید. قسمت پایینی آن را دوباره داخل گلدان قرار دهید و آن را به خوبی آبیاری کنید. 

 

-هرس کردن گل‌های یوکا را می‌توانید در هر زمان، حتی هنگامی که گیاه گل نداده‌است انجام دهید. ساقه را با استفاده از یک قیچی باغبانی در فاصله ۷ تا ۱۰ سانتی متر از محل رویش ساقه از تنه قطع کنید. 

 

تکثیر:

-تکثیر و ازدیاد یوکا به سه روش انجام می شود:

 

۱)پاجوش یوکا: 

-پاجوش گیاهان کوچکی هستند که از روی ریزومها گیاه مادری شروع به رشد کرده اند و می توان آنان را از گیاه مادری جدا و به صورت مستقل کاشت زمان تعویض گلدان گیاه مادری بهترین زمان برای جدا کردن پاجوش‌ها است ابتدا گیاه مادری را از گلدان خود بیرون آورده سپس تا جایی که ممکن است باید خاک را از اطراف ریشه‌ها تمیز کرد برای این منظور می‌توانید از جریان ملایم آب استفاده کنید تا به خوبی خاک‌ها از روی ریشه‌ها پاک شوند سپس با وسیله‌ای تیز پاجوش‌ها را از منطقه طوقه گیاه مادری از آن جدا کنید. توجه داشته باشید که هر پاجوش زمانی که ۴ برگ دارد مناسب جداسازی از گیاه مادری است. 

 

۲)قلمه یوکا:

-تهیه قلمه از ساقه گیاه راه دیگر تکثیر یوکا است البته اگر قلمه را از نواحی جوان گیاه تهیه کنیم این نوع قلمه آسان‌تر از قلمه‌های که از قسمت پایین ساقه تهیه می‌شوند ریشه می‌دهد اندازه قلمه‌ها بین ۸ تا ۱۰ سانتیمتر باشد اگر از قسمت ساقه که دارای برگ است برای قلمه گیری استفاده می‌کنید قبل از کاشت قلمه باید برگ‌های قسمت پایین را جدا کنید. برای قلمه گیری از وسیله‌ای تیز استفاده کنید تا ساقه گیاه مادری آسیب نبیند برخی از پرورش دهندگان قلمه‌ها را ۴-۵ روز در مکان سرد و خشک و به دور از نور آفتاب قرار می‌دهند و اعتقاد دارند که این کار به ریشه زایی بهتر قلمه‌ها کمک می‌کند فرو بردن انتهای قلمه در هورمون‌های ریشه زایی به رشد و توسعه ریشه کمک می‌کند برای کاشت قلمه‌ها از محیطی سبک که رطوبت را به خوبی نگه دارد می‌توان برای کاشت قلمه‌ها استفاده کرد بهترین محیط ریشه زایی قلمه‌ها شن است که مرتبا باید مرطوب نگه‌داشته شود ریشه زایی مناسب قلمه‌ها حتی ممکن است شش ماه طول بکشد. 

 

۳)تقسیم ریزوم:

-راه دیگر تکثیر یوکا ریزومهای این گیاه به قطعات ۸ سانتی متری و کاشت آنان در بستر شنی کم عمق است بستر کاشت را در محیطی گرم قرار دهید تا جوانه‌های موجود بر روی ریزومها رشد کرده و سر از خاک درآورند. 

 

 

 

کاربرد:

 

کاربرد های سنتی:

-قرن هاست که گیاهان یوکا برای هندی ها فواید زیادی داشته اند. آن ها از گیاهان یوکا برای ساخت طناب، صندل و ساخت پارچه بهره گرفته اند. همچنین از ریشه های این گیاه برای ساخت صابون نیز استفاده می کردند. نکته جالب این است که استفاده از غلاف سبز این گیاه به عنوان غذا برای مهاجران در کالیفرنیا معمول بود. همچنین هندی ها با خوردن شکوفه ها، جویدن برگ های خام و تخمیر این گیاه، برای تولید نوشیدنی از آن بهره می بردند. 

 

مصارف متفرقه:

-این گیاه در درمان کولیت، فشار خون بالا، ورم مفاصل و سر دردهای میگرنی مفید واقع شده است. در سری گزارشاتی نشان داده شده، مصرف مشخصی از دوز داروی خوراکی که از این گیاه گرفته شده است در درمان شرایط مفصلی موثر است و درد را قابل تحمل می کند. نکته مهم این است که بیماران بعد از استفاده از این گیاه در فشار خون و سطح کلسترول خود نیز کاهش چشمگیری را مشاهده کرده اند و میزان سردردهای میگرنی نیز کاهش قابل توجهی داشته است. این شواهد نشان می دهد که استفاده از این عصاره برای مدیریت آرتریت و فشار خون بالا تاثیر زیادی دارد. یوکاها حاوی ساپونین هستند که باعث ایجاد یک صابون ماندگار می شود و این کاربرد،رایج ترین مورد استفاده تجاری این گیاه است. همچنین در این روزها گیاه یوکا به عنوان طعم دهنده و همچنین در دارو کاربرد زیادی دارد.