بهترین رقم انار
بهترین رقم انار

بهترین رقم انار
جهت خرید بهترین رقم انار با مجموعه نهالستان بهمن آبادی تماس بگیرید
تا باتوجه به اقلیم منطقه شما عزیزان، برایتان مشاوره انجام دهیم.
انار (Punica granatum) یکی از میوههای کهن، مقدس و ارزشمند در فرهنگها و اقلیمهای گوناگون جهان بهشمار میرود. از هزاران سال پیش تاکنون، انسانها به دلیل طعم منحصربهفرد، خواص دارویی، و مزایای اقتصادی آن، در پی شناسایی و تولید بهترین رقم انار بودهاند. در طول زمان، دهها رقم انار در اقلیمهای مختلف پرورش داده شدهاند که هرکدام ویژگیهای منحصر به فردی دارند؛ اما همواره این پرسش برای باغداران، پژوهشگران، و مصرفکنندگان مطرح بوده است: بهترین رقم انار کدام است؟
در این مقاله جامع که مبتنی بر مطالعات علمی، دادههای تجربی از کشورهای پیشرو در کشت انار، و تحلیلهای بازار جهانی است، تلاش خواهیم کرد تا با بررسی دقیق و موشکافانه، به درک روشنتری از مفهوم بهترین رقم انار برسیم. این موضوع، تنها به طعم و ظاهر انار محدود نمیشود، بلکه شامل عواملی چون مقاومت به بیماریها، بازدهی در هکتار، ارزش غذایی، قابلیت صادرات، و سازگاری با اقلیمهای مختلف نیز میشود.
بخش دوم مقاله: تاریخچه کاشت و مصرف انار (حدود ۱۵۰۰ کلمه)
انار، یکی از قدیمیترین میوههای کشتشده توسط بشر است که تاریخچهای غنی و چند هزارساله دارد. در متون باستانی، افسانهها و آیینهای دینی گوناگون، انار به عنوان نماد باروری، جاودانگی و زندگی شناخته شده است. برای درک جایگاه واقعی انار در تاریخ کشاورزی و مصرف انسانی، باید نگاهی به ریشههای آن در تمدنهای کهن بیندازیم و مسیر تکامل آن تا امروز را بررسی کنیم؛ جایی که رقابت برای یافتن بهترین رقم انار همچنان ادامه دارد.
منشأ انار: از فلات ایران تا جهان
بر اساس پژوهشهای ژنتیکی و باستانشناسی، خاستگاه اولیه انار، نواحی شرقی مدیترانه، ایران، شمال هند، و افغانستان بوده است. ایران یکی از قدیمیترین مراکز کشت انار در جهان بهشمار میرود و بسیاری از منابع علمی بر این باورند که بهترین رقم انار جهان نیز از همین منطقه ریشه گرفته است.
آثار بهجایمانده از تمدنهای باستانی بینالنهرین، مصر و یونان نشان میدهد که انار هزاران سال پیش نه تنها بهعنوان خوراک، بلکه به عنوان دارو، رنگ طبیعی و حتی نماد مقدس مورد استفاده قرار میگرفته است. در الواح سومری و نقشبرجستههای آشوری، تصویر درخت انار دیده میشود. در مصر باستان، انار بهعنوان هدیهای برای خدایان و نماد رستاخیز در مقبرهها قرار داده میشد.
جایگاه انار در ادیان و فرهنگها
در بسیاری از متون دینی مانند قرآن، تورات و انجیل، از انار به نیکی یاد شده است. در قرآن، انار از میوههای بهشتی شمرده شده و در فرهنگ ایرانی نیز همیشه نماد زندگی و برکت بوده است. در آیین زرتشتی، انار نشانهی پیوند زناشویی و پاکی بهشمار میرفته است.
اینگونه پیشینه فرهنگی، توجه جوامع گوناگون را به این میوه جلب کرده و باعث گسترش آن در سراسر جهان شده است؛ اما همواره جوامع گوناگون در جستوجوی بهترین رقم انار برای مصرف تازه، تهیه رب، آبمیوه، یا صادرات بودهاند.
گسترش جهانی انار
پس از دوران باستان، انار توسط کاروانها، تجار و جهانگردان به نواحی مختلف جهان راه یافت. اعراب آن را به اسپانیا و شمال آفریقا بردند. سپس از آنجا به اروپا منتقل شد. در قرون وسطی، انار در طب سنتی اروپا نیز جایگاه پیدا کرد. بعدها در دوره استعمار، پرتغالیها و اسپانیاییها انار را به قاره آمریکا منتقل کردند، و امروزه ایالات متحده به یکی از تولیدکنندگان اصلی انار (مخصوصاً در کالیفرنیا) تبدیل شده است.
در هر منطقه، بسته به اقلیم، خاک، روشهای کشاورزی و نیاز بازار، ارقام متفاوتی پرورش یافت. برخی از آنها به دلیل ویژگیهای خاص خود، به عنوان بهترین رقم انار منطقه شناخته شدند. بهعنوان مثال، در کالیفرنیا رقم «Wonderful» بسیار پرطرفدار است؛ اما در ایران، رقم «رُباب نیریز» به عنوان یکی از شاهکارهای طبیعی محسوب میشود.
ورود علم به انتخاب بهترین رقم انار
تا پیش از قرن بیستم، انتخاب بهترین رقم انار بیشتر بر اساس تجربه و ویژگیهای ظاهری میوه انجام میشد. اما با پیشرفت علم ژنتیک، گیاهپزشکی و فناوریهای کشاورزی، معیارهای انتخاب بهترین رقم انار دقیقتر شد. دانشمندان ویژگیهایی همچون:
-
مقاومت به آفات و بیماریها
-
بازدهی بالا در هکتار
-
میزان قند (بریکس)
-
اندازه دانهها
-
رنگ پوست و دانه
-
ضخامت پوست (مهم برای صادرات)
-
میزان اسید و قند
-
قدرت انبارداری
را برای ارزیابی ارقام مختلف انار لحاظ کردند.
بر همین اساس، در پروژههای تحقیقاتی در دانشگاههای مطرح دنیا مانند University of California – Davis, Ankara University، Indian Agricultural Research Institute و دانشگاه فردوسی مشهد، تلاش شد تا از بین هزاران رقم بومی و اصلاحشده، چند مورد به عنوان بهترین رقم انار برای مناطق خاص معرفی شوند.
نقش ایران در معرفی بهترین رقم انار
ایران با دارا بودن بیش از ۷۴۰ رقم بومی ثبتشده، یکی از غنیترین بانکهای ژنتیکی انار در جهان را دارد. در شهرهایی چون نیریز، ساوه، فردوس، یزد، سیرجان و کازرون، هر کدام از ارقام ویژگیهای خاص خود را دارند. برخی برای مصرف تازه، برخی برای تهیه آبمیوه و برخی برای ربگیری ایدهآل هستند.
در بین این تنوع، رقمی مانند رباب نیریز به دلیل رنگ قرمز یاقوتی، طعم شیرین مایل به ملس، پوسته نازک و بازارپسندی فوقالعاده، در بسیاری از پژوهشها بهعنوان بهترین رقم انار ایران معرفی شده است. از سوی دیگر، رقم «شیرین ساوه» نیز در بازار داخلی محبوبیت زیادی دارد.
بخش سوم: تنوع ارقام انار در جهان
انار یکی از متنوعترین میوههای دنیا از نظر رقم، طعم، رنگ، اندازه و کاربرد محسوب میشود. طبق گزارشهای مؤسسههای بینالمللی کشاورزی و تحقیقات باغبانی، بیش از ۱۲۰۰ رقم انار در جهان شناسایی شدهاند که هر کدام در اقلیم خاصی رشد یافته و برای هدف معینی پرورش داده میشوند. این تنوع، انتخاب و تعریف بهترین رقم انار را به چالشی علمی و استراتژیک بدل کرده است.
در نگاه اول ممکن است تصور شود که انار تنها یک نوع میوه است با اندکی تفاوت در ترش یا شیرین بودن؛ اما حقیقت آن است که تفاوت میان ارقام مختلف انار، بسیار فراتر از این ویژگیهاست. این تفاوتها شامل موارد زیر میشود:
-
رنگ پوست (از زرد روشن تا قرمز تیره)
-
ضخامت پوست
-
اندازه میوه و وزن آن
-
رنگ دانهها (از سفید تا ارغوانی تیره)
-
درصد آبدهی
-
میزان بریکس (شیرینی طبیعی)
-
خاصیت انبارداری و قابلیت صادرات
-
مقاومت به آفات و بیماریها
-
سازگاری با تنشهای محیطی مانند خشکی یا شوری خاک
تنوع ارقام انار در کشورهای مختلف
🇮🇷 ایران
ایران، با دارا بودن بیش از ۷۶۰ رقم ثبتشده انار، از غنیترین بانکهای ژنتیکی انار در جهان برخوردار است. این کشور، زادگاه بسیاری از ارقام برتر انار بوده و در برخی مناطق مانند نیریز، ساوه، فردوس، سیرجان و تفت، ارقامی پرورش داده میشوند که در زمره بهترین رقم انار قرار دارند. برخی از ارقام مشهور ایرانی عبارتند از:
-
رُباب نیریز: پوست نازک، طعم ملس، دانه درشت، آبدهی بالا
-
ملس فردوس: مناسب برای مناطق خشک، مقاومت بالا
-
شیرین ساوه: بازارپسند داخلی، طعم شیرین مطبوع
-
تبریزی، دانه سیاه، شهوار، گلافشان، میخوش داراب و دهها رقم دیگر
هر یک از این ارقام ممکن است در شرایط خاصی بهترین رقم انار برای آن منطقه یا بازار هدف تلقی شود.
🇮🇳 هند
هند دومین تولیدکننده بزرگ انار در جهان است. رقم معروف Bhagwa در این کشور، به دلیل رنگ براق، طعم نیمهملس، دانههای درشت و مقاومت به ترکخوردگی، از جمله بهترین ارقام انار صادراتی محسوب میشود. ارقام دیگری مانند Ganesh، Arakta، Mridula نیز در سطح گستردهای کشت میشوند.
🇪🇸 اسپانیا
در اسپانیا، رقم Mollar de Elche به عنوان بهترین رقم انار شناخته میشود. این رقم دارای دانههای نرم (Soft seed)، طعم شیرین، پوست نازک و رنگ بسیار جذاب است که باعث محبوبیت آن در بازار اروپا شده است. دیگر ارقام مهم اسپانیایی شامل Valenciana و Wonderful (وارداتی) هستند.
🇹🇷 ترکیه
ترکیه نیز از تولیدکنندگان مهم انار در منطقهی مدیترانه است. رقم Hicaz Nar از مشهورترین ارقام ترکیه است که به دلیل رنگ تیره، ماندگاری بالا و مقاومت به حملونقل، در بازارهای صادراتی عملکرد خوبی دارد. این رقم در میان صادرکنندگان ترک، اغلب به عنوان بهترین رقم انار برای صادرات معرفی میشود.
🇺🇸 آمریکا
در ایالات متحده، بهویژه ایالت کالیفرنیا، رقم Wonderful با اختلاف زیاد از سایر ارقام جلوتر است. این رقم، بومی آمریکا نیست، اما از اوایل قرن بیستم کشت آن آغاز شد و اکنون بخش عمده تولید تجاری این کشور را شامل میشود. Wonderful به دلیل اندازه بزرگ، رنگ پوست تیره، دانههای آبدار و طعم نیمهملس، در صنایع فرآوری به عنوان بهترین رقم انار شناخته میشود.
سایر کشورها:
-
اسرائیل: رقم Emek برای برداشت زودهنگام؛ رقم Acco برای صادرات
-
مصر: رقم Baladi و Wonderful در سطح گسترده کشت میشوند
-
افغانستان: رقم کندهاری بسیار شناختهشده و بازارپسند است
📊 مقایسه برخی ارقام از منظر کلیدی
| کشور | رقم | طعم | رنگ دانه | ضخامت پوست | ماندگاری | کاربرد | موقعیت |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ایران | رباب نیریز | ملس | قرمز شفاف | نازک | متوسط | تازهخوری/صادرات | بهترین رقم انار داخلی |
| هند | Bhagwa | نیمهملس | قرمز روشن | متوسط | بالا | صادرات | بهترین رقم انار هند |
| اسپانیا | Mollar de Elche | شیرین | صورتی | نازک | بالا | بازار اروپا | بهترین رقم انار صادراتی نرمدانه |
| آمریکا | Wonderful | ترشملس | قرمز تیره | ضخیم | بسیار بالا | صنعتی/تازهخوری | بهترین رقم انار صنعتی |
| ترکیه | Hicaz | ملس | ارغوانی | ضخیم | بالا | صادرات | بهترین رقم انار مقاوم |
نتیجهگیری این بخش
تنوع ژنتیکی انار در سطح جهانی، فرصتی بزرگ برای تطبیق با نیازهای اقلیمی و بازارهای متفاوت فراهم کرده است. اما همین موضوع، انتخاب و تعریف بهترین رقم انار را نیز پیچیدهتر کرده است. به همین دلیل، نمیتوان تنها یک رقم را بهعنوان بهترین رقم انار جهان معرفی کرد، بلکه باید این عنوان را در بستری از فاکتورهای منطقهای، تجاری، و زیستی بررسی کرد.
در بخشهای بعدی مقاله، به بررسی علمی و فنی دقیقتر ارقام مختلف خواهیم پرداخت تا معیارهای لازم برای تعیین بهترین رقم انار را مشخص کنیم.
انار ساوه (Shirin Saveh) – یکی از ارقام سنتی ایران
معرفی:
انار ساوه یکی از مشهورترین و شناختهشدهترین ارقام انار در ایران است. این رقم به طور گسترده در شهرستان ساوه واقع در استان مرکزی کشت میشود. شرایط اقلیمی گرم و خشک این منطقه، بستری بسیار مناسب برای پرورش این رقم فراهم کرده است. انار ساوه از گذشته تا امروز در میان مردم ایران به عنوان یکی از گزینههای اصلی برای مصرف تازهخوری شناخته میشود و بسیاری آن را بهترین رقم انار در بازار داخلی میدانند.
ویژگیها:
| ویژگی | توضیحات |
|---|---|
| طعم | شیرین مطبوع |
| دانه | صورتی یا قرمز کمرنگ، آبدار |
| پوست | نازک تا متوسط، رنگ متمایل به قرمز روشن |
| ضخامت پوست | نسبتاً کم |
| درصد آبدهی | بالا |
| مقاومت به ترکخوردگی | متوسط |
| ماندگاری | نسبتاً پایین (مناسب انبارداری طولانی نیست) |
| بازار هدف | بازار داخلی و صادرات محدود |
| زمان برداشت | مهر تا آبان (اواسط پاییز) |
نکات قابل توجه:
-
طعم شیرین و کماسید این انار، آن را برای مصرف روزمره و سنتی بسیار مناسب کرده است.
-
بهدلیل پوست نازک، حملونقل انار ساوه باید با دقت انجام شود.
-
به عنوان یک رقم بومی ایران، انار ساوه از نظر فرهنگی و اقتصادی جایگاه بالایی دارد.

بهترین رقم انار
انار واندرفول (Wonderful) – رقم تجاری و صنعتی
معرفی:
واندرفول یکی از شناختهشدهترین ارقام انار در سطح بینالمللی است. این رقم برای نخستین بار از منطقه مدیترانه به کالیفرنیا منتقل شد و بهسرعت در ایالات متحده بهویژه در کالیفرنیا توسعه یافت. امروز بیشتر انارهای صنعتی آمریکا از رقم واندرفول هستند و این رقم در کشورهای متعددی برای صادرات و فرآوری صنعتی کشت میشود.
ویژگیها:
| ویژگی | توضیحات |
|---|---|
| طعم | ترشملس با اسیدیته بالا |
| دانه | قرمز تیره، درشت و آبدار |
| پوست | ضخیم و مقاوم |
| درصد آبدهی | بالا |
| مقاومت به ترکخوردگی | بالا |
| ماندگاری | بسیار بالا (قابل نگهداری در سردخانه برای مدت طولانی) |
| بازار هدف | صادرات، فرآوری صنعتی، آبمیوهگیری |
| زمان برداشت | اواخر سپتامبر تا اکتبر (پاییز) |

بهترین رقم انار
نکات قابل توجه:
-
انار واندرفول بهدلیل مقاومت بالا در برابر حملونقل و قابلیت انبارداری، برای بازارهای بینالمللی و صنعتی بسیار مناسب است.
-
طعم آن برای برخی مصرفکنندگان ممکن است کمی ترش باشد اما در صنعت آبمیوهگیری ایدهآل محسوب میشود.
-
امروزه در کشورهایی مانند ترکیه، مصر، و حتی ایران نیز در سطح محدود کشت میشود.
مقایسه انار ساوه و واندرفول
| ویژگی | انار ساوه | انار واندرفول |
|---|---|---|
| طعم | شیرین | ترشملس |
| رنگ دانه | صورتی روشن | قرمز تیره |
| ضخامت پوست | نازک | ضخیم |
| نوع مصرف | تازهخوری | صنعتی و صادراتی |
| مقاومت در حملونقل | کم | بالا |
| ماندگاری | پایین | بالا |
| کشور اصلی | ایران | آمریکا |
| بازار مصرف | داخلی | جهانی |
| سطح کشت صنعتی | محدود | گسترده |
نتیجهگیری
انار ساوه یک رقم بومی، شیرین، خوشخوراک و بسیار محبوب در ایران است که در بازار داخلی تقاضای زیادی دارد. این رقم را میتوان یکی از بهترین ارقام انار ایران برای مصرف روزمره و سنتی دانست. در مقابل، واندرفول یک رقم مقاوم و صنعتی است که برای تولید انبوه، صادرات، و صنایع تبدیلی بسیار مناسب است. هر دو رقم، در جایگاه خود ارزشمند هستند و بسته به هدف نهایی (مصرف تازه یا فرآوری صنعتی)، میتوان یکی از آنها را به عنوان بهترین رقم انار در نظر گرفت.

بهترین رقم انار
بخش چهارم: مشخصات عمومی یک رقم انار ایدهآل
در مسیر دستیابی به بهترین رقم انار، شناخت دقیق ویژگیهایی که یک رقم ایدهآل باید داشته باشد، ضروری است. واژه “بهترین” بسته به هدف، منطقه، اقلیم، بازار مصرف و نوع کاربرد (تازهخوری، صنعتی، صادراتی) ممکن است معانی متفاوتی داشته باشد؛ اما در عین حال، مجموعهای از ویژگیهای مشترک وجود دارد که در تعریف عمومی بهترین رقم انار بهکار میرود.
در این بخش، این مشخصات را در قالب چند شاخص اصلی بررسی میکنیم.
1. طعم و کیفیت خوراکی
یکی از مهمترین ویژگیهای بهترین رقم انار، طعم دلپذیر آن است. بسته به بازار هدف، ممکن است طعم شیرین، ملس یا ترش مورد پسند باشد. در بازارهای داخلی ایران، طعم شیرین و ملس بیشتر خواهان دارد، در حالی که در صنایع فرآوری و برخی بازارهای خارجی، طعم ترشملس ارجح است.
شاخصهای طعمی عبارتند از:
-
نسبت قند به اسید (TSS/TA): هرچه این نسبت بالاتر باشد، طعم شیرینتر است.
-
درصد بریکس: نشاندهنده میزان قند طبیعی میوه است.
-
نبود تلخی یا مزههای نامطبوع
2. شکل، اندازه و رنگ میوه
بهترین رقم انار باید دارای شکل یکنواخت، اندازه مناسب (بیش از ۳۰۰ گرم در هر میوه) و ظاهری بازارپسند باشد. در بازارهای بینالمللی، شکل گرد و صاف با رنگ قرمز روشن یا تیره بیشتر مورد توجه قرار میگیرد.
-
قطر میوه: بین ۸ تا ۱۲ سانتیمتر استاندارد تجاری است
-
رنگ پوست: قرمز روشن تا ارغوانی (بسته به منطقه هدف)
-
رنگ دانهها: قرمز، صورتی یا ارغوانی، شفاف و درخشان
3. مقاومت به ترکخوردگی
یکی از مشکلات رایج در ارقام انار، ترکخوردگی پوسته در زمان رسیدن میوه است که موجب کاهش کیفیت محصول، افزایش ضایعات و آسیبپذیری در حملونقل میشود. بهترین رقم انار باید پوستی مقاوم داشته باشد و نسبت به تغییرات ناگهانی رطوبت یا بارندگی حساسیت نداشته باشد.
4. درصد آبدهی و کارایی صنعتی
برای استفاده در صنایع آبمیوهگیری، کنسانتره، رنگ طبیعی، و داروسازی، رقمی ایدهآل است که:
-
درصد بالایی از دانهها را تشکیل دهد (بیش از ۶۰ درصد وزن میوه)
-
میزان آب قابل استحصال بالا باشد (حدود ۷۰ درصد)
-
رنگ و طعم عصاره متمرکز و پایدار باشد
رقمهایی مانند واندرفول در این بخش عملکرد مناسبی دارند و از نظر صنعتی در رده بهترین ارقام انار قرار میگیرند.
5. قابلیت انبارداری و حملونقل
در دنیای تجارت کشاورزی، ماندگاری بالا و مقاومت به آسیبهای مکانیکی اهمیت بالایی دارد. بهترین رقم انار باید:
-
پوستی ضخیم و مقاوم به ضربه داشته باشد
-
در شرایط سردخانهای تا چند ماه بدون افت کیفیت باقی بماند
-
قابلیت حملونقل طولانیمدت داشته باشد (زمینی، دریایی یا هوایی)
6. مقاومت به آفات و بیماریها
با توجه به چالشهای کشاورزی مدرن، مقاوم بودن یک رقم به بیماریهایی مانند پوسیدگی میوه، شتهها، مگس میوه و آفات قارچی، در تعیین بهترین رقم انار بسیار تعیینکننده است. استفاده کمتر از سموم و کاهش هزینههای مبارزه شیمیایی، در راستای کشاورزی پایدار اهمیت زیادی دارد.
7. سازگاری با شرایط اقلیمی
هر رقم انار باید در اقلیم مشخصی عملکرد بهینه داشته باشد. اما برخی ارقام توانایی تطبیق با شرایط مختلف اقلیمی (گرم، خشک، نیمهخشک، معتدل) را دارند. بهترین رقم انار برای توسعه باغات وسیع، رقمی است که:
-
مقاومت به کمآبی و شوری خاک داشته باشد
-
دوره گلدهی کوتاه و یکنواخت داشته باشد
-
تحمل به گرمای شدید یا سرمای ملایم را داشته باشد
8. بازدهی اقتصادی و بهرهوری در هکتار
رقم ایدهآل انار باید تولید بالا در واحد سطح داشته باشد، بهویژه در شرایط استاندارد باغداری. شاخصهایی مانند:
-
عملکرد متوسط سالانه بالای ۲۰ تن در هکتار
-
نیاز پایین به عملیات زراعی پرهزینه
-
ثبات عملکرد در سالهای متوالی
از عواملی هستند که باعث میشوند یک رقم، از دیدگاه اقتصادی به عنوان بهترین رقم انار شناخته شود.
جمعبندی
با در نظر گرفتن تمامی معیارهای بالا، میتوان گفت که بهترین رقم انار، رقمی است که ترکیبی از ویژگیهای خوراکی، صنعتی، اقلیمی و اقتصادی را در سطح مطلوبی ارائه دهد. بسته به هدف نهایی تولید (مصرف داخلی، صادرات، صنایع تبدیلی)، ممکن است یک رقم خاص در یک منطقه بهترین انتخاب باشد، اما نه لزوماً در همه شرایط.
در بخشهای بعدی مقاله، ارقام خاصی را بررسی خواهیم کرد که بهطور عملی به این مشخصات نزدیک هستند و در بازار داخلی یا جهانی، به عنوان بهترین رقم انار معرفی شدهاند.
معرفی نهالستان بهمنآبادی
نهالستان بزرگ بهمنآبادی با بیش از دو دهه تجربه در تولید نهالها آماده همکاری با کشاورزان، سرمایهگذاران و شرکتهای باغداری در سراسر کشور است. این نهالستان دارای مجوز رسمی از جهاد کشاورزی بوده و نهالها دارای گواهی سلامت، بستهبندی تخصصی و پشتیبانی فنی میباشند.
📍 ویژگیهای نهالستان بهمنآبادی:
-
ارسال سریع و بستهبندی تخصصی
-
مشاوره تخصصی رایگان قبل و بعد از خرید
-
امکان خرید حضوری و آنلاین در سراسر کشور
برای خرید نهال با بهترین کیفیت، میتوانید از خدمات مشاوره رایگان نهالستان بهمنآبادی بهره ببرید.
راههای ارتباط با نهالستان بهمن آبادی
آدرس: کرج، مشکیندشت، ابتدای جاده خوشنام
شماره تماس: ۰۹۱۲۱۶۴۱۴۰۳ – ۰۹۳۰۲۷۶۸۶۹۹
اینستاگرام: @nahalestan_karaj
منابع علمی و تخصصی خارجی
FAO – Cultivation of Almond (Prunus dulcis)
ScienceDirect – Almond physiology and management