اکالیپتوس

نام انگلیسی: Rose gum 

 

نام علمی: Eucalyptus grandis 

 

خانواده: Myrtaceae

 

-درخت اکالیپتوس در شمار گونه های جنگلی سریع الرشد محسوب می‌شوند که بومی اقیانوسیه، به ویژه استرالیا هستند و در حدود ۲۰۰ سال است که در کشورهایی غیر از استرالیا که رویشگاه طبیعی آن است، کشت می شوند. اکالیپتوس ها به صورت گسترده در نواحی گرمسیری، نیمه گرمسیری و معتدل دنیا کشت شدند، به نحوی که تا سال ۲۰۰۰ میلادی مساحتی بالغ بر بیش از ۱۰ میلیون هکتار از سطح زمین را پوشاندند.

 

-جالب است بدانید که در قرن نوزدهم توسط باغ شناس ملبورن معروف شد و همین کار باعث شد در اروپا و آمریکا به صورت گسترده کشت شود. درخت اکالیپتوس رشد خیلی خوبی دارد و برگهای سرنیزه ای شکل یا گرد به رنگ سبز تیره، سبز، خاکستری یا آبی نقره ای و معطر دارد. گلهای بسیار زیبا با پرچم های زیاد به رنگ های کرم، سفید و قرمز دارد که در فصل بهار، تابستان و گاهی پاییز نمایان میشود. 

 

-درخت اکالیپتوس برگ ریزش فراوان دارد و بستر برگی ایجاد می‌کند. در مورد درخت اکالیپتوس بزرگ که برگهای زیادی بر روی خاک اطراف خود می‌ریزد و همچنین پوسته ریزی می‌کند، گیاهان کوچک زیر آن ممکن است از دسترسی به هوا محروم بمانند و در این شرایط رقابتی سخت، ناکام شوند. بنابراین اگر می‌خواهید گیاهان دیگری در پای اکالیپتوس بکارید، برگهای روی آنها را بردارید و بگذارید نفس بکشند. 

 

–رنگ برگ های درخت اکالیپتوس بسته به سن درخت، متفاوت است. برگ های این درخت همیشه  سبز هستند. درختان اکالیپتوس جذب آب فراوانی از زمین دارند. به همین علت می توانید در تخلیه ی مرداب ها از آن بهره بگیرید. 

 

-این گیاه دارای برگ های نیزه ای شکل که دارای مقدار زیادی روغن هستند که در صنعت آرایشی و بهداشتی مورد استفاده قرار می گیرند. درخت اکالیپتوس در مقابل گرما و آتش سوزی هایی که در جنگل های استرالیا اتفاق می افتد واکنش نشان می دهد،چرا که در ریشه ی این درختان در واقع، شاخه های جوانی هستند که به خواب رفته اند و فقط در اثر گرما می توانند شروع به رشد کنند. میوه اکالیپتوس میوه صمغ نام دارد. به همین دلیل این درخت را به نام درخت صمغ نیز می شناسند. 

 

برای مشاهده نحوه نگهداری و پرورش این گیاه به ادامه مطلب مراجعه نمایید.

 

-بسته به نوع، ارتفاع درخت اکالیپتوس حدود ۳۰ تا ۱۸۰ فوت یا بیشتر می رسد ، تقریبا ۶۰ درصد رشد گیاه اکالیپتوس در ۱۰ سال اول ایجاد می شود. این گیاه همیشه سبز و سریع الرشد می باشد. اگر چه میتواند برگ های خود را از دست بدهد، برگ ها به صورت بیضی های سبز روشن شروع می شوند که با پیر شدن درخت رنگ سبز تیره تری به خود می گیرند. در طبیعت شکوفه های معطر تولید می کنند. برگ های گیاه اکالیپتوس حاوی روغنی هستند که برای از بین بردن باکتری ها، در درمان آسم و برونشیت مورد استفاده قرار می گیرند. همچنین این روغن در برخی صابون ها و بعضی از مواد غذایی و نوشیدنی به کار می روند. 

 

-تقریبا تمامی درختان اکالیپتوس همیشه سبز هستند اما برخی از آنان برگهای خود را در طول فصل خشک از دست می دهند. همچنین اگر سرمای هوا بیش از حد تحمل آنان باشد، برگها خواهند خشکید.برگها در اکثر گونه ها شکلی بیضی دارد که البته در طول و پهنا تا حدودی با هم تفاوت دارند. روغن اکالیپتوس نیز از برگهای این درختان استخراج می شود. گلهای این درختان یکی از اعضایی هستند که در تشخیص نوع گونه ای گیاهان کمک می کنند زیرا گونه های این گیاه گل هایی با خصوصیات متفاوت دارند. گلها،گلبرگ ندارند اما پرچمهایی رنگین به رنگهای سفید، کرم، زرد، صورتی و یا قرمز رنگ دارند که جلب توجه می‌کنند. میوه ها از نظر شکل در بین گونه های مختلف تا حدودی متفاوت هستند و معمولا پوششی سفت دارند بذرها نیز ریز به طول ۱ میلیمتر هستند.

 

-اغلب گونه ها در سالهای اولیه عمر تولید گل و میوه نمی کنند. به بیان دیگر این درختان می بایست دوران جوانی خود را طی کنند و به بلوغ برسند تا بتوانند گلدهی داشته باشند. اینکه درخت اکالیپتوس به بلوغ رسیده است یا خیر را می توان تا حد زیادی از طرز قرار گیری برگهای آن متوجه شد. برگهای یک درخت جوان به شکل متقابل و بدون دمبرگ هستند و پوششی از پودری سفید رنگ روی آنها را می پوشاند. اما برگهای یک درخت بالغ به شکل متناوب نسبت به هم بر روی ساقه قرار گرفته اند و دمبرگ دارند. البته توجه داشته باشید که استثنا همیشه وجود دارد. در برخی از گونه‌ها حتی وقتی زمانی که گیاه بالغ شده است باز هم برگهایی با ظاهر جوان و نابالع تولید می کند همانند گونه‌های E.melanophila و E.setosa. 

 

 

برخی از گونه های محبوب اکالیپتوس:

 

 

:E.dalrympleana 

-گونه ای بار شد سریع و ارتفاع ۱۵ متر و تاجی با گستردگی ۸ متر با تنه ای سفید-خاکستری برگهای بالغ بلند و کشیده هستند. گلها سفید رنگ هستند. 

 

 

:E.gunnii 

-درختی همیشه سبز به ارتفاع ۲۵ متر با تاجی به گستردگی ۱۰ متر. با تنه ای کرم و قهوه ای رنگ که پوسته پوسته است. برگهای جوان پهنکی گرد و ته مایه ای آبی رنگ دارند اما برگهای بالغ بیضی شکل و خاکستری-سبز هستند. گلها سفید رنگ می باشند. 

 

 

:Parvifolia

-درختی همیشه سبز نسبتا کوتاه قامت به ارتفاع ۱۵-۱۰ متر و تنه ای نسبتا خاکستری و پوسته پوسته، گلهای این نمونه نیز سفید رنگ است. 

 

 

:E.pauciflora 

-درختی کوتاه قامت با ارتفاع ۸ متر و تاجی با گستردگی ۴ متر. ساقه های جوان قرمز رنگ هستند و پوسته تنه درخت زیبا و نواحی کرم، سفید و سبز رنگ دارد.

خاک:

-بهتر است که بدانید گیاه اکالیپتوس در مورد خاک بسیار سخت گیر نیست و برای آماده سازی بستر کشت آن تنها لازم است از خاک معمولی به همراه خاک برگ استفاده نمایید. توجه داشته باشید که میزان خاک برگ بایستی از خاک کمتر باشد.

 

آبیاری:

-توجه داشته باشید که گیاهان جوان و تازه کشت شده را بایستی در طول یک سال اولیه مرتب آبیاری نمایید و زمانی توصیه می شود آبیاری را انجام دهید که سطح خاک به طور کامل خشک شده باشد. پس از گذشت این مدت و رشد کردن کامل گیاه نیازی به آبیاری نیست زیرا ریشه های گیاه می توانند نیاز آبی خود را برطرف نمایند و به طور کلی می توان گفت که اکالیپتوس نسبت به خشکی مقاومت بسیار خوبی دارند. 

 

نور:

-بهتر است بدانید که درختان اکالیپتوس نیاز به مکانی با نور مستقیم دارند و در مکان های سایه و فاقد نور ساقه های آن بلند و بدون استحکام خواهند بود. به طور کلی می توان گفت که این گیاه با وزش باد مشکل دارد و به راحتی میشکند و اگر در فضایی فاقد نور پرورش داده شود بیش از پیش شکننده و ضعیف بار خواهد آمد. 

 

دما:

-به طور کلی می توان گفت که درختان اکالیپتوس درختانی حساس به سرما هستند و قادر می باشند تا سرما را تا حدود ۵- درجه تحمل کنند. البته معدود گونه هایی از این گیاه در برابر سرما مقاومت خوبی از خود نشان می دهند و از بین نخواهند رفت. 

 

کوددهی:

-توجه داشته باشید که برای تقویت و افزایش سرعت رشد درختان با استفاده از آزمایش های مختلف می توانید که از کودهای متفاوت استفاده نمایید. بهتر است بدانید که کودهای حیوانی مورد استفاده برای این گیاه بایستی کاملا پوسیده باشند و دارای علف های هرز نباشند. توجه داشته باشید که کودهای حیوانی هم در زمان کاشت و هم در سال های بعد برای تقویت نهال قابل استفاده خواهد بود. 

 

رطوبت:

– می‌توانید برای تامین رطوبت مورد نیاز آن از پوکه استفاده کنید و با ریختن آنها بر روی خاک، رطوبت گیاه را حفظ کنید. از قرار دادن بیش از حد پوکه ها بر روی خاک خودداری کنید زیرا سبب پوسیدگی ریشه می‌شود. 

 

تعویض گلدان:

-بهتر است هر یک یا دو سال یکبار نسبت به تعویض گلدان گیاه با یک سایز بزرگتر اقدام کنید. در هنگام تعویض گلدان، از تکاندن بیش از حد ریشه ها خودداری کنید. 

 

گلدهی: 

-در اواسط پاییز تا اواخر زمستان، گلهای سفید و ظریفی از اکالیپتوس شکوفا می‌شوند که زیبایی خاصی به گیاه می‌دهند. 

 

هرس:

-اکالیپتوس رشد سریعی دارد و برای حفظ شکل مورد نظر، کنترل سایز گیاه، از بین بردن شاخه های شکسته یا مرده و رشد بهتر باید هر سال در فصل بهار هرس شود. شما می توانید انتهای شاخه ها را به طور منظم هرس کنید و فرم دلخواه خود را به گیاه بدهید. از هرس کردن گیاه در فصل زمستان خودداری کنید. 

 

آفات و بیماری ها:

–مورچه:مورچه ها جز یکی از آفات این گیاه محسوب می‌شوند. مورچه ها با آسیب رساندن به برگ ها و چوب می توانند منجر به از بین رفتن آن شوند.

 

–شته ، عنکبوت و سوسک: در صورت مشاهده این آفات بر تنه گیاه اکالیپتوس از سموم حشره کش استفاده کنید.

 

–رشد کند: جریان هوای نامطلوب و راکد اکالیپتوس به کندی رشد خواهد کرد. 

 

–خشکی سربرگ ها: با اینکه اکالیپتوس نسبتا مقاوم به خشکی است، اما در اثر آبیاری بیش از اندازه و یا کمتر دچار خشکی سربرگ ها خواهد شد. لذا باید به طور منظم آبیاری کنید. 

 

تکثیر:

 

قلمه گیری:

-گرفتن قلمه یکی از راه های تکثیر این درختان است. از قلمه چوب نرم این درختان می توان استفاده کرد. یعنی زمانی که ساقه را خم می کنید بافتی چوبی نداشته باشد و به خوبی خم شوند و نشکنند. بنابراین بهترین زمان تهیه قلمه ها در بهار و یا تابستان از شاخه های جوان و تازه است. طول قلمه ها نیز در حد ۱۵-۱۲ سانتیمتر مناسب است و زمان جدا کردن قلمه از گیاه مادری برش را از زیر ناحیه گره (ناحیه اتصال برگ به ساقه) بزنید. برگهای قلمه بجز ۳-۲ عدد برگ در انتهای قلمه را قطع کنید. وجود برگ به طور کل موجب از دست دهی رطوبت قلمه در طی ریشه زایی می شود اما از طرفی وجود برگها به دلیل تولید هورمونهای مناسب ریشه زایی لازم است. به همین دلیل تعداد برگها را کاهش می دهیم. همچنین استفاده از هورمونهای ریشه زایی لازم است. به همین دلیل تعداد برگها را کاهش می دهیم. همچنین استفاده از هورمونهای ریشه زایی به تولید ریشه این گیاهان کمک می کند. قلمه ها را می توان در مخلوطی از خاک برگ +پرلایت +پیت موس و یا خاک برگ +شن (همگی با نسبتهای مساوی) کاشت. قبل از قرار دادن قلمه ها ابتدا مخلوط کاشت را به خوبی خیس کنید، نیم ساعت صبر کنید تا آب اضافی خارج شود و سپس نسبت به کاشت قلمه ها اقدام کنید. همچنین باید اجازه داد که خاک خشک شود و یا به دلیل آبیاری زیاد گل مانند و همیشه خیس باشد. 

-مکانی روشن اما به دور از نور مستقیم آفتاب مناسب است. روی نیم ساعت تا یک ساعت کیسه های پلاستیکی را بردارید تا مانع از جمع شدن رطوبت بیش از اندازه و در نتیجه شیوع بیماری های قارچی شوید. دمای مورد نیاز برای شکل گیری ریشه ها و ریشه زایی در حدود ۲۱ درجه سانتیگراد است. قلمه زایی ۱۰-۴ هفته بعد از زمان کاشت قلمه ها انجام می شود. بعد از مشاهده انجام رشد جدید در قلمه ها می توان نسبت به ریشه زایی قلمه ها و برداشتن کیسه های پلاستیکی اقدام کرد و ۲-۱ هفته بعد از این مسئله نسبت به تعویض مکان کاشت قلمه ها اقدام نمود. 

 

کاشت بذر:

-یکی دیگر از راه های تکثیر این درختان است. کپسولهای بذر از نظر شکل، اندازه و رنگ در بین گونه های مختلف درختان اکالیپتوس می توانند متفاوت از هم باشند و همچنین پوششی سفت و نسبتا محکم دارند. درون کپسولها بذرهایی وجود دارند که ریز هستند و ممکن است قهوه‌ای، مشکی، کرم و یا نارنجی رنگ باشند. برای اینکه کپسولها باز شوند باید در محیطی گرم و خشک قرار گیرند. بذرها را به محض جدا کردن میوه ها از درخت مادری می توان کاشت و همچنین می توان بذرها را در انباری با دمای ۴٫۶-۱٫۶ درجه سانتیگراد نگهداری کرد. همچنین برخی مواقع نگهداری بذرها در مکانی سرد و مرطوب با دمای ۵-۳ درجه سانتیگراد به افزایش جوانه زنی آنها کمک می کند. مدت زمان نگهداری بذرها در چنین شرایطی برای اینکه توانایی جوانه زنی را بیابند بین ۴ الی ۸ هفته است که در بین گونه های مختلف این درختان متغیر است. 

-اگر نسبت به مدت زمان مورد نیاز گونه مورد نظرتان مطمئن نیستید همان ۸ هفته را در نظر بگیرید. زمان مناسب کاشت بذرها نیز اوایل فصل بهار است. برای کاشت بذرها می توان از مخلوط پیت موس +شن +شن پرلایت و ورمی کولیت استفاده کرد و بعد از پخش کردن بذرها روی سطح خاک آنها را با یک لایه نازک از ماسه نرم پوشاند.دمای مناسب جوانه زنی ۱۸-۱۵ درجه است. البته گونه هایی که بومی مناطق گرمسیری هستند برای جوانه زنی بذر نیاز به دمای حدود ۲۱ درجه دارند. اگر بذرها در بهار کاشته شوند می توان ۱۸-۱۰ هفته بعد از زمان جوانه زنی بذرها، گیاهان جوان را به فضای باز منتقل کرد. برای تحریک رشد ریشه های جوان بهتر است از کودهایی استفاده کرد که مقدار کمتری نیتروژن داشته باشند. مثلا فرمول ۱۰-۱۰-۵ از جمله کودهایی هستند که برای گیاهان جوان پیشنهاد می شوند. توجه کنید که فسفر و پتاسیم تنها در مسئله گلدهی گیاهان نقش ندارند بلکه این عناصر بخصوص در سلامت عمومی گیاه و افزایش مقاومت بیشتر گیاهان در برابر شرایط استرس زا همانند زمستان و همچنین توسعه سیستم ریشه گیاهان بسیار موثر هستند. 

 

پیوند زنی:

-دیگر راه تکثیر این گیاهان است که البته برای اکالیپتوس هایی که در سطح وسیع همانند جنگل و برای مصارف صنعتی کاشته می شوند مورد استفاده قرار می گیرد. در این روش پیوندک ها از گونه های مورد نظر تهیه می شوند و با استفاده از روش پیوند ترصیعی (گاوه ای) بر روی پایه قرار میگیرد. 

 

کاربرد و خواص:

 

-برگ های این گیاه بسیار در صنایع مختلف دارویی، خوراکی و…مورد استفاده قرار می گیرد که بخور آن برای ضدعفونی، حل مشکلات تنفسی مورد استفاده قرار می گیرد که در به صورت مورد بررسی قرار میدهیم. 

 

-بخور این گیاه خاصیت ضد عفونی کنندگی دستگاه تنفسی را دارد و برای برای این کار کافیست ۱۰ قطره از روغن اکالیپتوس را به مقداری آب درحال جوش اضافه کنید و یا در کنار دستگاه بخور بریزید و استشمام کنید. همچنین اگر روغن اکالیپتوس کم کردن التهاب مفاصل و سوختگی استفاده میکنند. ترکیب روغن آن با روغن بادام برای درمان سرماخوردگی، آسم و آنفولانزا، برونشیت و کاهش دردهای روماتیسمی کاربرد دارد. 

 

-اکالیپتوس ها که امروزه به صورت عمده به عنوان منبع تولید چوب کاغذسازی، هیزم، ذغال چوب، تیرهای تونلی،تخته خرده چوب و اسانس های روغنی کاشته می شوند، به عنوان یکی از منابع عمده جهانی مولد فیبر جهت ساخت کاغذ سفید کرافت و در نهایت، تولید کاغذ چاپ و تحریر با کیفیت عالی شناخته شده اند.